REAAL erkent causaal verband whiplash letsel niet

Whiplash letsel bij een man die vóór ongeval al ADHD had. Komen zijn klachten van het ongeval?

Whiplash letsel door aanrijding

Op 19 oktober 2011 overkwam een man een verkeersongeval op de A27 ter hoogte van Vianen. Hij is in zijn auto aan de linkerzijde aangereden door een vrachtwagen die van rijstrook wisselde. De man reed op dat moment 100 km/u. Na het ongeval heeft hij in ieder geval nog één andere auto geraakt. Daarna is hij tegen de vangrail tot stilstand gekomen.

Als gevolg van de aanrijding heeft de man whiplashletsel opgelopen, met naar hij stelt blijvende klachten en beperkingen.

REAAL erkent aansprakelijkheid maar geen causaal verband

REAAL is de verzekeraar van de vrachtwagen. Aansprakelijkheid is erkend. Maar tegelijkertijd betwist REAAL dat de door de man gestelde klachten en beperkingen door het ongeval zijn veroorzaakt.

Volgens REAAL was de man vóór ongeval al bekend met ADHD. Volgens Reaal zijn de huidige klachten geen gevolg van het ongeval.

Slachtoffer moet naar de rechter

Omdat REAAL weigert de klachten en beperkingen van de man als ongevalsgevolg te erkennen, kan de man niets dan naar de rechter toe.

De man vraagt de rechtbank om “tussen partijen voor recht te verklaren dat al zijn klachten en beperkingen juridisch volledig aan het ongeval van 19 oktober 2011 moeten worden toegerekend”.

Whiplashsymptomen die de man ondervindt

De man ondervindt de volgende klachten en beperkingen:

• nek- en rugpijn (met uitstraling naar armen en benen),
• hoofdpijn,
• slecht slapen,
• minder energie,
• snel vermoeid,
• duizeligheid en misselijkheid bij inspanning,
• concentratie- en inprentingsproblernen,
• vergeetachtigheid
• geheugenproblemen,
• overgevoeligheid voor drukte, felle belichting en geluiden en
• problemen bij autorijden.

De man is van mening dat deze klachten en beperkingen ongevalsgevolg zijn. Dit volgt volgens hem uit de drie onafhankelijke medische onderzoeken die in gezamenlijke opdracht van partijen zijn uitgevoerd. Dat in het verleden bij de man ADHD problematiek is vastgesteld, moet voor rekening en risico komen van de aansprakelijke partij, aldus de man.

Beoordeling causaal verband door rechter

Aan het bewijs van het bestaan van whiplash letsel kunnen volgens vaste rechtspraak geen al te hoge eisen worden gesteld.

Inherent aan whiplash letsel is immers dat deze moeilijk vast te stellen zijn omdat bij deze klachten veelal een meetbare medische oorzaak ontbreekt.

Voor het juridisch bewijs is dan ook voldoende dat objectief kan worden vastgesteld dat de klachten:

1. reëel,
2. niet ingebeeld,
3. niet voorgewend en
4. niet overdreven zijn,
5. zonder dat deze klachten hoeven te worden geobjectiveerd door middel van reguliere onderzoeksmethoden en
6. zonder dat overeenkomstig de door de betreffende beroepsgroep vastgestelde richtlijnen een erkend ziektebeeld worden vastgesteld.

Dit geldt des te meer in het geval een neuroloog conform de NVVN-richtlijnen 2007 rapporteert. Want op grond van die richtlijnen kan bij gebrek aan een harde meetbare medisch oorzaak voor whiplash letsel, géén percentage functionele invaliditeit worden toegekend. In het verlengde daarvan evenmin beperkingen.

Het in neurologische zin ontbreken van beperkingen betekent dus niet ook steeds dat evenmin in juridische zin geen sprake kan zijn van (aan het ongeval toe te schrijven) beperkingen.

Rechter erkent klachten van whiplash letsel

De rechtbank komt tot de conclusie dat de neuroloog heeft vastgesteld dat er sprake is van blijvende klachten. Zij het zonder dat daaraan een neurologische stoornis ten grondslag ligt.

Volgens de neuroloog heeft de wijze waarop in de behandelend sector is omgegaan met (de klachten van) de man tot gevolg kunnen hebben dat een bepaalde vorm van causale attributie is overgedragen. Van attributie is sprake als oorzaken worden gezien als liggend buiten de betrokkene zelf.

Dit zou er volgens de neuroloog toe hebben kunnen leiden dat het klachten van de man en de chronische pijn niet zijn verdwenen. De neuropsycholoog komt tot de conclusie dat sprake is van een somatoforme stoornis.

Een somatoforme stoornis is een psychische aandoening waarbij iemand lichamelijke klachten ervaart, waarvoor geen medische oorzaak gevonden is. Dat deze klachten het gevolg zijn van een psychische aandoening, wat somatisatie is, en geen kenbare lichamelijke oorzaak hebben, betekent in juridische zin niet dat de lichamelijke klachten in juridische zin niet zouden bestaan.

Uit de rapportage van de psychiater volgt ook dat de klachten niet verklaard kunnen worden door een andere psychiatrische aandoening, wat een (indirecte) bevestiging is van de constatering dat de klachten worden verklaard door een somatoforme stoornis.

Op grond hiervan wordt dan ook uitgegaan van het bestaan van klachten zoals door de man opgesomd.

Causaal verband whiplash klachten in het algemeen

De vraag naar het (juridisch) causaal verband tussen een ongeval en klachten (en beperkingen) is, nu het een juridisch oordeel betreft, voorbehouden aan de rechter.

Op basis van de aan de deskundige ter beantwoording voorgelegde vragen, waarbij een vergelijking wordt gemaakt tussen de situatie met ongeval en de situatie zonder ongeval, stelt de rechter vast of er sprake is van causaal verband.

Ook voor het bewijs van het verband tussen de klachten en het ongeval is het dus niet noodzakelijk dat bij het slachtoffer op basis van de geldende standaarden een erkend ziektebeeld wordt vastgesteld.

Daarbij geldt dat, indien het slachtoffer heeft aangetoond dat zijn subjectieve gezondheidsklachten in de juridische betekenis bestaan, aan het bewijs van het oorzakelijk verband tussen het ongeval en deze klachten geen al te hoge eisen kunnen worden gesteld, in die zin dat het ontbreken van een specifieke, medisch aantoonbare verklaring voor de klachten niet in de weg staat aan het oordeel dat het bewijs van het oorzakelijk verband geleverd is.

Indien komt vast te staan dat het slachtoffer voor het ongeval deze gezondheidsklachten niet had, de gezondheidsklachten op zich door het ongeval veroorzaakt kunnen worden en een alternatieve verklaring voor de gezondheidsklachten ontbreekt, zal het bewijs van het oorzakelijk verband daarmee veelal geleverd zijn.

Het enkele feit dat het (voort)bestaan van de subjectieve gezondheidsklachten het gevolg is van somatiseren door het slachtoffer, betekent niet dat het causaal verband tussen deze klachten en het ongeval ontbreekt.

Volgens vaste rechtspraak geldt immers dat bij een onrechtmatige daad bestaande uit overtreding van een verkeers- of veiligheidsnorm waardoor letsel ontstaat, rekening moet worden gehouden met de mogelijkheid van ernstige gevolgen, hoe die zich ook in het concrete geval voordoen, en dat het enkele feit dat deze gevolgen niet in de normale lijn der verwachtingen liggen niet aan toerekening van deze gevolgen aan de onrechtmatige daad in de weg hoeft te staan.

Dat na een ongeval door somatiseren klachten ontstaan, verergeren of voortbestaan betekent dan ook niet zonder meer dat van (juridisch relevant) causaal verband tussen de klachten en het ongeval geen sprake (meer) is.

Dat is anders wanneer het slachtoffer van het somatiseren in redelijkheid een verwijt kan worden gemaakt of wanneer aannemelijk is dat, gelet op de psychische constitutie van het slachtoffer, ook zonder het ongeval door somatisering vergelijkbare gezondheidskiachten zouden zijn ontstaan.

Causaal verband in deze zaak?

De kern van de discussie tussen partijen is dus dat de gezondheidskIachten die de man ondervindt niet door het ongeval zijn ontstaan maar al premorbide aanwezig waren.

De man bestrijdt niet dat er voor het ongeval klachten waren als gevolg van ADHD. De man is evenwel van mening dat het ongeval er wel voor heeft gezorgd dat hij volledig is uitgevallen.

Op basis van de deskundigenrapportages is de rechtbank van oordeel dat er wel degelijk sprake is van causaal verband ondanks dat er sprake is van klachten die (ook), in ieder geval deels, kunnen worden toegeschreven aan ADHD of (mede) daaruit kunnen worden verklaard worden.

Luxerend effect ongeval

Het ongeval heeft volgens de rechter een luxerend effect gehad en een “knik” in het functioneren van de man veroorzaakt.

Ook de conclusie van de neuroloog wijst daarop waar hij schrijft dat het bewuste verkeersongeval een persisterend klachtenpatroon tot gevolg heeft gehad.

De neuropsycholoog acht het, nadat zij de diagnose ongedifferentieerde somatoforme stoornis stelt, aannemelijk dat het ongeval ertoe heeft geleid dat de ongevalsgevolgen ertoe hebben bijgedragen dat de man door een gebrek aan energie, vermoeidheid, pijnklachten en toegenomen ADHD klachten uiteindelijk is uitgevallen.

De neuropsycholoog vindt het aannemelijk dat de cognitieve problematiek niet in deze mate zou zijn ontstaan als het ongeval niet was gebeurd.

Weliswaar acht de psychiater het niet waarschijnlijk dat de man op het moment van het ongeval klachtenvrij was, maar hij schrijft ook dat het ongeval heeft gefungeerd als een verklaringsmodel voor de al bestaande klachten en dat de neiging tot somatisatie na het ongeval alleen maar is toegenomen, waardoor gefixeerd is geraakt op zijn lichamelijke en psychische klachten en zijn leven daarnaar is gaan inrichten.

De psychiater meent dat wanneer de man weer een zinvolle invulling aan zijn dagen kan vinden de focus op de klachten zal verminderen en de hinder daarvan eveneens. Ook hieruit volgt naar het oordeel van de rechtbank dat het ongeval iets in beweging heeft gezet met als gevolg – kort gezegd – uitval.

Kracht van de aanrijding speelt ook rol

De rechtbank hecht er op deze plaats verder aan de omstandigheden waaronder het ongeval heeft plaatsgevonden aan te halen. In geval van een aanrijding bij een snelheid van 100 km/u is het immers niet onaannemelijk dat, ook als er al sprake was van klachten, dit een nadelige impact heeft op de gezondheid (en de bestaande klachten) van het slachtoffer.

ADHD vóór ongeval…

Anders dan Reaal voorstaat, wordt het causaal verband in dit geval niet doorbroken door wat Reaal noemt de pre-existente ADHD problematiek.

Weliswaar kampte de man voor het ongeval met klachten (en beperkingen) die verband hielden met de bij hem geconstateerde ADHD, maar er was toen geen sprake van blijvende beperkingen noch van enig daaruit voortvloeiend verlies aan verdienvermogen.

De man had immers baat bij de ingezette medische behandeling, meer in het bijzonder bij de medicatie, en hij werkte. Om die reden is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake van pre-existentie.

Indien de ADHD als predispositie zou worden gekwalificeerd, dan staat dit op zichzelf aan volledige toerekening niet in de weg. Dit zou anders kunnen zijn als sprake is van bijzondere omstandigheden waaruit met zekerheid kan worden afgeleid dat de predispositie ook zonder het ongeval tot relevante beperkingen en een daaruit voortvloeiend verlies aan verdienvermogen zou hebben geleid. Van dergelijke bijzondere omstandigheden is echter niet gebleken. De man werd immers in medisch opzicht succesvol behandeld en functioneerde in zijn werk.

Alle klachten ongevalsgevolg

Het voorgaande brengt de rechtbank tot de slotsom dat de thans bestaande klachten als ongevalsgevolg kunnen worden beschouwd.

De rechtbank wijst er in dit kader wel op dat rekening moet worden gehouden met de mogelijkheid dat de situatie van de man nog kan verbeteren indien de therapeutische suggestie van de neuroloog zou worden opgevolgd.

Meer concreet stelt de neuroloog voor een verwijzing te doen plaatsvinden naar een zogenaamde SOLK-poli waar behandeling van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) veelal succesvol blijkt te zijn.

Zonder afbreuk te willen doen aan de omstandigheden waarin de man ten gevolge van het ongeval is komen te verkeren, is de rechtbank van oordeel dat het – in het kader van de verplichting van een slachtoffer van een verkeersongeval ten opzichte van de aansprakelijke partij om de schade te beperken – in ieder geval voor wat betreft de toekomstige schade op zijn weg ligt een dergelijke behandeling te ondergaan.

De beslissing

De rechtbank verklaart voor recht dat de door man ervaren klachten juridisch volledig causaal zijn aan het ongeval van 19 oktober 2011.

(Rb. Midden-Nederland 070916: www.letselschademagazine.nl/2016/rb-midden-nederland-070916)